Podsumowanie zrealizowanych działań w ramach zadania pn. "Lekcje teatru - lekcje życia - 2016"

W grudniu zakończono działania prowadzone w ramach całorocznego, cyklicznego programu pod nazwą „Lekcje teatru – lekcje życia”. Czas na podsumowanie efektów osiągniętych w 2016. Zgodnie z przyjętymi założeniami, realizowano zadania w trzech obszarach:

I. Aktywizowanie i inspirowanie zachowań twórczych osób z niepełnosprawnościami poprzez pokazy spektakli, tworzenie tekstów scenariuszowych, redakcję bloga.

1. Podstawą były systematyczne warsztaty arteterapeutyczne. stymulowały rozwój uczestników na wielu polach. Zajęcia były dzielone na różne bloki; teatralny, literacki, dramowy, muzyko i choreoterapeutyczny. Pozwoliło to uniknąć rutyny i znużenia, co jest częstą bolączką programów realizowanych w stacjonarnych ośrodkach. W każdym z tych obszarów forma realizacji programu oparta była na interakcji i nie ograniczonej niczym spontaniczności i kreatywności samych uczestników. To oni stawali się reżyserami, scenarzystami, choreografami. Ta swoboda jest charakterystycznym elementem psychodramy wg. Moreno, dramy czy stosowanych często  technik Forum Theater i Playbeck Theater, przez profesjonalnie przygotowanych pod tym kątem terapeutów.

Takie metody pracy okazały się bardzo adekwatne dla osób z różnymi niepełnosprawnościami, szczególnie intelektualnymi. Zamiast posługiwać się sztywnym schematem, np. tworzeniem scen poprzez naukę tekstu i ruchu scenicznego, wychodzono od pomysłów aktorów na konkretną postać, historię, ale także poszukiwano rozwiązań konkretnych problemów życiowych. Był to swoisty poligon doświadczalny, na którym beneficjenci mogli rozwijać swoje umiejętności aktorskie, ale także życiowe.

2. W ramach realizacji zadania zorganizowano dwa pokazy spektakli z repertuaru grupy teatralnej pn. Teatr trochę Inny, tworzonej przez osoby z niepełnosprawnościami, będących beneficjentami projektu:

- 06.06.2016 przedstawiono spektakl pt. Krótki traktat o wolności, na scenie Teatru Nowego w Łodzi, w ramach Międzynarodowego Biennale, XII Spotkań Teatralnych Terapia i Teatr.

- 11.11.2016 wystawiono spektakl pt. Bez słów, na deskach Teatru Groteska w Krakowie.

Praca nad wartościowymi spektaklami wzmocniła poczucie wartości uczestników. Mówili o próbach i warsztatach na zewnątrz, dzięki czemu byli postrzegani przez innych, jako ludzie podejmujący ciekawe wyzwania, a nie tylko osoby wymagające opieki. Autor utworów, na których oparto przedstawienie pt. Bez słów – Samuel Beckett – jest bardzo znany w świecie współczesnego teatru. Sięganie po taki materiał obala stereotyp, że osoba niepełnosprawna może funkcjonować jedynie na poziomie dziecka, a sztuka przez nią tworzona jest infantylna i ma tylko wymiar terapeutyczny. Same pokazy, które zorganizowano, miały fundamentalne znaczenie rozwojowe i terapeutyczne dla uczestników. Kontakt ze spontanicznie reagującą publicznością, doświadczenie sukcesu, wzbudzenie autentycznego zainteresowania, bycie w samym centrum wydarzeń dawało więcej, niż wiele godzin zajęć. Warto tu zaznaczyć, że przedstawienia były prezentowane w profesjonalnych salach teatralnych, zapewniających właściwe standardy, zarówno dla widzów jak i aktorów. Było to dodatkowym czynnikiem wzmacniającym pozytywny wizerunek uczestników.

3. Szczególnie aktywność na zajęciach literackich oparta była na spontaniczności i kreatywności uczestników. Zamiast analizy gotowych scenariuszy, nauki cudzych tekstów, naśladowania czegoś, co już kiedyś zostało stworzone, odkrywano własne ścieżki. Pisano krótkie opowiadania inspirowane zdjęciami, widokówkami czy obrazami. Nadawano tytuły, zmieniano zakończenia historii wymyślonych przez innych. Zadaniem prowadzących było stworzenie bezpiecznej przestrzeni dla działań uczestników; pomoc w zapisie tekstu, edycji konkretnej recenzji teatralnej, czy ustawieniu poszczególnych etiud scenicznych. Zastosowano ciekawy zabieg polegający na rejestrowaniu improwizowanych wypowiedzi za pomocą kamery video. Umożliwi to w przyszłości, wkomponowanie spontanicznych, niemożliwych do powtórzenia mini performance'ów, do treści tworzonego przedstawienia.

4. W trakcie realizacji zadania, był na bieżąco prowadzony blog, redagowany przez wszystkich uczestników. Każdy mógł zaproponować swój post zawierający recenzje z obejrzanego wydarzenia, opis emocji związanych z prezentacją własnego przedstawienia, tekst literacki tworzony podczas zajęć warsztatowych. Następnie z pomocą terapeutów, wpisy były umieszczane na blogu. Autorzy nie próbowali prowadzić intelektualnej analizy, ale bardzo spontanicznie dzielili się swoimi przeżyciami. Większość zdecydowało się opatrzyć notatki swoimi zdjęciami. To ważny aspekt w odniesieniu do osób niepełnosprawnych. Ich obecność w realnej społeczności, czy też w sieci, nie jest tak oczywista, jak ludzi zdrowych. Z racji swoich ograniczeń często stają się niewidzialni – nie zauważa się ich, nie traktuje jako indywidualności, a jedynie jako zbiorowość. Tu mogli podpisać się nie tylko imieniem i nazwiskiem, ale także pokazać swój wizerunek, podkreślić swoją niepowtarzalną osobowość. Dzięki możliwości wyrażenia własnych refleksji i opinii, uczestnicy byli nie tylko biernymi odbiorcami, ale mogli pozytywnie zaznaczyć swoją aktywność w sieci. Zachęcało to do zakładania własnych profili na facebooku i prób nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi.

W redakcję bloga włączyli się również uczestnicy z ŚDS Tomaszkowice.

II. Wzmacnianie procesu integracji społecznej poprzez przełamanie izolacji komunikacyjnej, w jakiej żyją i tworzą osoby z niepełnosprawnościami.

Realizując zadanie, Stowarzyszenie kierowało się ideą, że prawdziwy proces integracji odbywa się na płaszczyźnie codziennego funkcjonowania uczestników, a nie w czterech ścianach ośrodka czy sali prób. Zajęcia, warsztaty i próby, miały na celu nabywanie umiejętności, które ułatwią im przebywanie wśród ludzi i zachęcą do podejmowania aktywności poza domem. Jak napisano wyżej, w punkcie pierwszym, pozytywne efekty w opisywanym zakresie uzyskano dzięki wykorzystaniu technik psychodramatycznych, uwalniających pokłady spontaniczności i kreatywności beneficjentów. Tworząc własne teksty, włączając się w improwizacje,

zamieniając się rolami, uczyli się umiejętności społecznych i odkrywali swoje możliwości. Do głównych działań bezpośrednio włączających uczestników w realny nurt życia, należy zaliczyć:

1. Cztery wyjścia na wydarzenia artystyczne:

- przedstawienie pt. „Dekalog” – Narodowy Teatr Stary – 18.06.2016

- koncert pt. „Ethno Koncert” zespołu kameralnego Maria Brudzińska Trio (wydarzenie w ramach 41 Krakowskich Reminiscencji   Teatralnych) - 11.10.2016

- spektakl teatralny pt. „Podopieczni” – w Narodowym Starym Teatrze - 22.10.2016

- oraz na przedstawienie pt. „Kolacja na cztery ręc e”, w Teatrze Scena STU - 29.11.2016.

Efekty tego typu wypraw są nie do przecenienia; wszyscy byli dumni, że mogli na równych zasadach zasiąść na widowni i oglądać wraz z innymi, trudne w odbiorze dzieła. Znikał podział na sprawnych i niepełnosprawnych. Dzięki takim doświadczeniom obydwu stronom będzie łatwiej praktycznie realizować współobecność w tramwaju, sklepie, czy po prostu na ulicy. Wspólne uczestnictwo w tych wydarzeniach było dobrym przykładem budowania społeczeństwa otwartego i tolerancyjnego.

2. Dwa pokazy przedstawień grupy teatralnej pn. Teatr trochę Inny, tworzonej przez osoby z niepełnosprawnościami, będących beneficjentami projektu:

- 6.06.2016, spektakl pt. Krótki traktat o wolności, na scenie Teatru Nowego w Łodzi, w ramach Międzynarodowego Biennale, XII   Spotkań Teatralnych Terapia i Teatr

- 11.11.2016, spektakl pt. Bez słów, na deskach Teatru Groteska w Krakowie.

Pierwsze z przedstawień wiązało się z trzydniowym wyjazdem do Łodzi. Wszystko zostało zorganizowane bez pomocy opiekunów i rodzin. Uczestnicy podjęli odpowiedzialność za siebie i prezentowany spektakl. Wspólne posiłki, kwestie związane z zakwaterowaniem, nawiązanie kontaktu z aktorami z innych grup, itd, były realnym sprawdzianem nabytych umiejętności i okazją do wzmocnienia własnego poczucia wartości.

Na drugi pokaz organizowany w Krakowie, aktorzy zapraszali swoje rodziny i znajomych, zostawiali zaproszenia i plakaty w popularnych miejscach (między innymi kawiarnie w okolicach Rynku i dzielnicy Kazimierz, w budynku Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, itp.), a także w swoich ośrodkach, parafiach i społecznościach lokalnych. Z pomocą terapeutów stworzono listę zaproszonych widzów. Każdy starał się dopisać do niej jak najwięcej swoich gości. Tym samym była to praktyczna nauka komunikacji z innymi, pretekst do tego, by pochwalić się swoją aktorską działalnością.

Pośrednio nagranie płyty ze spektaklem pt. Krótki traktat o wolności, redakcja bloga projektowego, poznanie zasad działania facebooka, również stwarzały okazje do prób podejmowania kontaktu z innymi.

III. Tworzenie możliwości uczestnictwa osób z niepełnosprawnościami w kulturze, edukacji kulturalnej i wychowaniu przez sztukę, poprzez wyprawy na ambitne wydarzenia artystyczne.

Jednym z elementów zadania były wspólne wyjścia na ciekawe wydarzenia artystyczne. Wyprawy były kolejną okazją do uruchomienia aktywności beneficjentów. Wielu z nich przekazywało informacje z prasy, zauważonych na mieście plakatów, czy po prostu zasłyszanych od innych, o ciekawych wydarzeniach kulturalnych. Wspólnie dyskutowano o przedstawianych propozycjach. Ostatecznie wybrano się na cztery wydarzenia:

- przedstawienie pt. „Dekalog”, w Narodowym Starym Teatrze

- koncert pt. „Ethno Koncert” zespołu Maria Brudzińska Trio (wydarzenie w ramach 41 Krakowskich Reminiscencji Teatralnych), w Synagodze Wysokiej na krakowskim Kazimierzu

- spektakl teatralny pt. „Podopieczni”, Narodowym Starym Teatrze

- przedstawienie pt. „Kolacja na cztery ręce”, w Teatrze Scena STU.

Celowo zdecydowano się na tak różne prezentacje. Spektakl stworzony przez chińskiego reżysera Tiana Gebinga zakorzeniony w innej kulturze, kameralny koncert umożliwiający bezpośredni kontakt z wykonawcami, trudny spektakl o współczesnej tematyce (problem uchodźców) i wreszcie grana niemal w klasycznej formule, stylowa komedia w kostiumach z epoki, w doborowej obsadzie (Lubaszenko, Kamiński, Miecznikowski). Szczególne emocje wywołał spektakl pt. „Podopieczni”. To trudny w odbiorze obraz problemu dużej liczby uchodźców napływających do Europy. Większość uczestników bardzo krytycznie oceniała to przedstawienie.

Zarzucano twórcom brak spójnej akcji, wiele scen dłużyło się i było niezrozumiałych. Jednak dzięki temu doświadczeniu, beneficjenci mogli skonfrontować się z trudną dla nich sytuacją. Mogli wyrazić swoją negatywną opinię, przekonać się, że mają do niej pełne prawo i skorzystać z niego. Żywa dyskusja po przedstawieniu pomogła dostrzec też dobre strony spektaklu; ciekawą scenografię, muzykę graną na żywo, intrygujące obrazy filmowe wyświetlane w całej przestrzeni budynku teatralnego.

Wyjścia na wybrane wydarzenia były pretekstem do przekazania wiedzy na tematy związane z zastosowanymi rozwiązaniami formalnymi i konkretnymi gatunkami sztuki. Były praktyczną nauką umiejętności poruszania się w świecie artystycznym i jego interpretacji.

Do wypraw artystycznych zostali włączeni wybrani podopieczni z ośrodka ŚDS Tomaszkowice.

W realizację zadania pn. „Lekcje teatru – lekcje życia – 2016” zaangażowało się 5 partnerów:

1. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – dofinansowanie zadań w ramach Programu Edukacja, Priorytetu Edukacja kulturalna - współfinansowanie projektu.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

2. Województwo Małopolskie – Departament Zdrowia i Polityki Społecznej w ramach konkursu ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych w 2016 roku - współfinansowanie projektu.

  

           

Projekt realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego ze środków PFRON


3. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – udział studentów tej uczelni w tzw. otwartych próbach i hospitacjach zajęć.

4. Parafia pod wezwaniem św. Józefa w Krakowie – Nowej Hucie – udostępnienie sali na warsztaty i próby teatralne wraz z zapleczem kawiarnianym i sanitarnym.

5. Środowiskowy Dom Samopomocy w Tomaszkowicach – udostępnienie sali na prowadzone na terenie ośrodka zajęcia, wydelegowanie uczestników biorących udział w projekcie, dowóz wybranych uczestników na przedstawienie w Krakowie.

Stowarzyszenie Skrzydła – Centrum Terapii, Sztuki i Integracji dziękuje za zaangażowanie wszystkim tym, którzy na co dzień udzielali swojego wsparcia oraz okazali zainteresowanie i pomoc w realizacji projektu pn. „Lekcje teatru – lekcje życia – 2016”.