W grudniu zakończono działania
prowadzone w ramach całorocznego, cyklicznego programu pod nazwą „Lekcje teatru
– lekcje życia”. Czas na podsumowanie efektów osiągniętych w 2016. Zgodnie z
przyjętymi założeniami, realizowano zadania w trzech obszarach:
I. Aktywizowanie i inspirowanie zachowań twórczych
osób z niepełnosprawnościami poprzez pokazy spektakli, tworzenie tekstów
scenariuszowych, redakcję bloga.
1. Podstawą były systematyczne
warsztaty arteterapeutyczne. stymulowały rozwój uczestników na wielu polach.
Zajęcia były dzielone na różne bloki; teatralny, literacki, dramowy, muzyko i
choreoterapeutyczny. Pozwoliło to uniknąć rutyny i znużenia, co jest częstą
bolączką programów realizowanych w stacjonarnych ośrodkach. W każdym z tych
obszarów forma realizacji programu oparta była na interakcji i nie ograniczonej
niczym spontaniczności i kreatywności samych uczestników. To oni stawali się
reżyserami, scenarzystami, choreografami. Ta swoboda jest charakterystycznym
elementem psychodramy wg. Moreno, dramy czy stosowanych często technik Forum Theater i Playbeck Theater,
przez profesjonalnie przygotowanych pod tym kątem terapeutów.
Takie metody pracy okazały się
bardzo adekwatne dla osób z różnymi niepełnosprawnościami, szczególnie
intelektualnymi. Zamiast posługiwać się sztywnym schematem, np. tworzeniem scen
poprzez naukę tekstu i ruchu scenicznego, wychodzono od pomysłów aktorów na
konkretną postać, historię, ale także poszukiwano rozwiązań konkretnych
problemów życiowych. Był to swoisty poligon doświadczalny, na którym
beneficjenci mogli rozwijać swoje umiejętności aktorskie, ale także życiowe.
2. W ramach realizacji zadania
zorganizowano dwa pokazy spektakli z repertuaru grupy teatralnej pn. Teatr
trochę Inny, tworzonej przez osoby z niepełnosprawnościami, będących
beneficjentami projektu:
- 06.06.2016 przedstawiono
spektakl pt. Krótki traktat o wolności, na scenie Teatru Nowego w Łodzi, w
ramach Międzynarodowego Biennale, XII Spotkań Teatralnych Terapia i Teatr.
- 11.11.2016 wystawiono spektakl
pt. Bez słów, na deskach Teatru Groteska w Krakowie.
Praca nad wartościowymi
spektaklami wzmocniła poczucie wartości uczestników. Mówili o próbach i
warsztatach na zewnątrz, dzięki czemu byli postrzegani przez innych, jako
ludzie podejmujący ciekawe wyzwania, a nie tylko osoby wymagające opieki. Autor
utworów, na których oparto przedstawienie pt. Bez słów – Samuel Beckett – jest
bardzo znany w świecie współczesnego teatru. Sięganie po taki materiał obala
stereotyp, że osoba niepełnosprawna może funkcjonować jedynie na poziomie
dziecka, a sztuka przez nią tworzona jest infantylna i ma tylko wymiar
terapeutyczny. Same pokazy, które zorganizowano, miały fundamentalne znaczenie
rozwojowe i terapeutyczne dla uczestników. Kontakt ze spontanicznie reagującą
publicznością, doświadczenie sukcesu, wzbudzenie autentycznego zainteresowania,
bycie w samym centrum wydarzeń dawało więcej, niż wiele godzin zajęć. Warto tu
zaznaczyć, że przedstawienia były prezentowane w profesjonalnych salach
teatralnych, zapewniających właściwe standardy, zarówno dla widzów jak i
aktorów. Było to dodatkowym czynnikiem wzmacniającym pozytywny wizerunek
uczestników.
3. Szczególnie aktywność na
zajęciach literackich oparta była na spontaniczności i kreatywności
uczestników. Zamiast analizy gotowych scenariuszy, nauki cudzych tekstów,
naśladowania czegoś, co już kiedyś zostało stworzone, odkrywano własne ścieżki.
Pisano krótkie opowiadania inspirowane zdjęciami, widokówkami czy obrazami.
Nadawano tytuły, zmieniano zakończenia historii wymyślonych przez innych.
Zadaniem prowadzących było stworzenie bezpiecznej przestrzeni dla działań
uczestników; pomoc w zapisie tekstu, edycji konkretnej recenzji teatralnej, czy
ustawieniu poszczególnych etiud scenicznych. Zastosowano ciekawy zabieg
polegający na rejestrowaniu improwizowanych wypowiedzi za pomocą kamery video.
Umożliwi to w przyszłości, wkomponowanie spontanicznych, niemożliwych do
powtórzenia mini performance'ów, do treści tworzonego przedstawienia.
4. W trakcie realizacji zadania,
był na bieżąco prowadzony blog, redagowany przez wszystkich uczestników. Każdy
mógł zaproponować swój post zawierający recenzje z obejrzanego wydarzenia, opis
emocji związanych z prezentacją własnego przedstawienia, tekst literacki
tworzony podczas zajęć warsztatowych. Następnie z pomocą terapeutów, wpisy były
umieszczane na blogu. Autorzy nie próbowali prowadzić intelektualnej analizy,
ale bardzo spontanicznie dzielili się swoimi przeżyciami. Większość zdecydowało
się opatrzyć notatki swoimi zdjęciami. To ważny aspekt w odniesieniu do osób
niepełnosprawnych. Ich obecność w realnej społeczności, czy też w sieci, nie
jest tak oczywista, jak ludzi zdrowych. Z racji swoich ograniczeń często stają
się niewidzialni – nie zauważa się ich, nie traktuje jako indywidualności, a
jedynie jako zbiorowość. Tu mogli podpisać się nie tylko imieniem i nazwiskiem,
ale także pokazać swój wizerunek, podkreślić swoją niepowtarzalną osobowość.
Dzięki możliwości wyrażenia własnych refleksji i opinii, uczestnicy byli nie
tylko biernymi odbiorcami, ale mogli pozytywnie zaznaczyć swoją aktywność w
sieci. Zachęcało to do zakładania własnych profili na facebooku i prób
nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi.
W redakcję bloga włączyli się
również uczestnicy z ŚDS Tomaszkowice.
II. Wzmacnianie procesu integracji społecznej poprzez
przełamanie izolacji komunikacyjnej, w jakiej żyją i tworzą osoby z
niepełnosprawnościami.
Realizując zadanie,
Stowarzyszenie kierowało się ideą, że prawdziwy proces integracji odbywa się na
płaszczyźnie codziennego funkcjonowania uczestników, a nie w czterech ścianach
ośrodka czy sali prób. Zajęcia, warsztaty i próby, miały na celu nabywanie
umiejętności, które ułatwią im przebywanie wśród ludzi i zachęcą do
podejmowania aktywności poza domem. Jak napisano wyżej, w punkcie pierwszym,
pozytywne efekty w opisywanym zakresie uzyskano dzięki wykorzystaniu technik
psychodramatycznych, uwalniających pokłady spontaniczności i kreatywności
beneficjentów. Tworząc własne teksty, włączając się w improwizacje,
zamieniając się rolami, uczyli
się umiejętności społecznych i odkrywali swoje możliwości. Do głównych działań
bezpośrednio włączających uczestników w realny nurt życia, należy zaliczyć:
1. Cztery wyjścia na wydarzenia
artystyczne:
- przedstawienie pt. „Dekalog” –
Narodowy Teatr Stary – 18.06.2016
- koncert pt. „Ethno Koncert”
zespołu kameralnego Maria Brudzińska Trio (wydarzenie w ramach 41 Krakowskich
Reminiscencji Teatralnych) -
11.10.2016
- spektakl teatralny pt.
„Podopieczni” – w Narodowym Starym Teatrze - 22.10.2016
- oraz na przedstawienie pt.
„Kolacja na cztery ręc e”, w Teatrze Scena STU - 29.11.2016.
Efekty tego typu wypraw są nie do
przecenienia; wszyscy byli dumni, że mogli na równych zasadach zasiąść na
widowni i oglądać wraz z innymi, trudne w odbiorze dzieła. Znikał podział na
sprawnych i niepełnosprawnych. Dzięki takim doświadczeniom obydwu stronom
będzie łatwiej praktycznie realizować współobecność w tramwaju, sklepie, czy po
prostu na ulicy. Wspólne uczestnictwo w tych wydarzeniach było dobrym
przykładem budowania społeczeństwa otwartego i tolerancyjnego.
2. Dwa pokazy przedstawień grupy
teatralnej pn. Teatr trochę Inny, tworzonej przez osoby z
niepełnosprawnościami, będących beneficjentami projektu:
- 6.06.2016, spektakl pt. Krótki
traktat o wolności, na scenie Teatru Nowego w Łodzi, w ramach Międzynarodowego
Biennale, XII Spotkań Teatralnych
Terapia i Teatr
- 11.11.2016, spektakl pt. Bez
słów, na deskach Teatru Groteska w Krakowie.
Pierwsze z przedstawień wiązało
się z trzydniowym wyjazdem do Łodzi. Wszystko zostało zorganizowane bez pomocy
opiekunów i rodzin. Uczestnicy podjęli odpowiedzialność za siebie i
prezentowany spektakl. Wspólne posiłki, kwestie związane z zakwaterowaniem,
nawiązanie kontaktu z aktorami z innych grup, itd, były realnym sprawdzianem
nabytych umiejętności i okazją do wzmocnienia własnego poczucia wartości.
Na drugi pokaz organizowany w
Krakowie, aktorzy zapraszali swoje rodziny i znajomych, zostawiali zaproszenia
i plakaty w popularnych miejscach (między innymi kawiarnie w okolicach Rynku i
dzielnicy Kazimierz, w budynku Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, itp.), a
także w swoich ośrodkach, parafiach i społecznościach lokalnych. Z pomocą
terapeutów stworzono listę zaproszonych widzów. Każdy starał się dopisać do
niej jak najwięcej swoich gości. Tym samym była to praktyczna nauka komunikacji
z innymi, pretekst do tego, by pochwalić się swoją aktorską działalnością.
Pośrednio nagranie płyty ze
spektaklem pt. Krótki traktat o wolności, redakcja bloga projektowego, poznanie
zasad działania facebooka, również stwarzały okazje do prób podejmowania
kontaktu z innymi.
III. Tworzenie możliwości
uczestnictwa osób z niepełnosprawnościami w kulturze, edukacji kulturalnej i
wychowaniu przez sztukę, poprzez wyprawy na ambitne wydarzenia artystyczne.
Jednym z elementów zadania były
wspólne wyjścia na ciekawe wydarzenia artystyczne. Wyprawy były kolejną okazją
do uruchomienia aktywności beneficjentów. Wielu z nich przekazywało informacje
z prasy, zauważonych na mieście plakatów, czy po prostu zasłyszanych od innych,
o ciekawych wydarzeniach kulturalnych. Wspólnie dyskutowano o przedstawianych
propozycjach. Ostatecznie wybrano się na cztery wydarzenia:
- przedstawienie pt. „Dekalog”, w
Narodowym Starym Teatrze
- koncert pt. „Ethno Koncert”
zespołu Maria Brudzińska Trio (wydarzenie w ramach 41 Krakowskich Reminiscencji
Teatralnych), w Synagodze Wysokiej na krakowskim Kazimierzu
- spektakl teatralny pt.
„Podopieczni”, Narodowym Starym Teatrze
- przedstawienie pt. „Kolacja na
cztery ręce”, w Teatrze Scena STU.
Celowo zdecydowano się na tak
różne prezentacje. Spektakl stworzony przez chińskiego reżysera Tiana Gebinga
zakorzeniony w innej kulturze, kameralny koncert umożliwiający bezpośredni
kontakt z wykonawcami, trudny spektakl o współczesnej tematyce (problem uchodźców)
i wreszcie grana niemal w klasycznej formule, stylowa komedia w kostiumach z
epoki, w doborowej obsadzie (Lubaszenko, Kamiński, Miecznikowski). Szczególne
emocje wywołał spektakl pt. „Podopieczni”. To trudny w odbiorze obraz problemu
dużej liczby uchodźców napływających do Europy. Większość uczestników bardzo
krytycznie oceniała to przedstawienie.
Zarzucano twórcom brak spójnej
akcji, wiele scen dłużyło się i było niezrozumiałych. Jednak dzięki temu
doświadczeniu, beneficjenci mogli skonfrontować się z trudną dla nich sytuacją.
Mogli wyrazić swoją negatywną opinię, przekonać się, że mają do niej pełne
prawo i skorzystać z niego. Żywa dyskusja po przedstawieniu pomogła dostrzec
też dobre strony spektaklu; ciekawą scenografię, muzykę graną na żywo, intrygujące
obrazy filmowe wyświetlane w całej przestrzeni budynku teatralnego.
Wyjścia na wybrane wydarzenia
były pretekstem do przekazania wiedzy na tematy związane z zastosowanymi
rozwiązaniami formalnymi i konkretnymi gatunkami sztuki. Były praktyczną nauką
umiejętności poruszania się w świecie artystycznym i jego interpretacji.
Do wypraw artystycznych zostali
włączeni wybrani podopieczni z ośrodka ŚDS Tomaszkowice.
W realizację zadania pn. „Lekcje teatru – lekcje życia – 2016” zaangażowało się 5 partnerów:
1. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – dofinansowanie zadań w ramach Programu Edukacja, Priorytetu Edukacja kulturalna - współfinansowanie projektu.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
2. Województwo Małopolskie – Departament Zdrowia i Polityki Społecznej w ramach konkursu ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych w 2016 roku - współfinansowanie projektu.
Projekt realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego ze środków PFRON
3. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – udział studentów tej uczelni w tzw. otwartych próbach i hospitacjach zajęć.
4. Parafia pod wezwaniem św. Józefa w Krakowie – Nowej Hucie – udostępnienie sali na warsztaty i próby teatralne wraz z zapleczem kawiarnianym i sanitarnym.
3. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – udział studentów tej uczelni w tzw. otwartych próbach i hospitacjach zajęć.
4. Parafia pod wezwaniem św. Józefa w Krakowie – Nowej Hucie – udostępnienie sali na warsztaty i próby teatralne wraz z zapleczem kawiarnianym i sanitarnym.
5. Środowiskowy Dom Samopomocy w Tomaszkowicach – udostępnienie sali na prowadzone na terenie ośrodka zajęcia, wydelegowanie uczestników biorących udział w projekcie, dowóz wybranych uczestników na przedstawienie w Krakowie.
Stowarzyszenie Skrzydła – Centrum Terapii, Sztuki i Integracji dziękuje za zaangażowanie wszystkim tym, którzy na co dzień udzielali swojego wsparcia oraz okazali zainteresowanie i pomoc w realizacji projektu pn. „Lekcje teatru – lekcje życia – 2016”.
Stowarzyszenie Skrzydła – Centrum Terapii, Sztuki i Integracji dziękuje za zaangażowanie wszystkim tym, którzy na co dzień udzielali swojego wsparcia oraz okazali zainteresowanie i pomoc w realizacji projektu pn. „Lekcje teatru – lekcje życia – 2016”.